Trong năm 2025, chuyển đổi số không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành đòn bẩy sống còn giúp các doanh nghiệp vững bước giữa bão cạnh tranh. Tại Việt Nam, dữ liệu từ Cục Phát triển Doanh nghiệp cho thấy 92% doanh nghiệp đã tích cực quan tâm và áp dụng chuyển đổi số, và hơn 50% vẫn tiếp tục duy trì sử dụng các giải pháp số sau một thời gian triển khai. Đây là điểm khởi đầu đáng chú ý, nhưng vấn đề thực tế đặt ra là: không chỉ áp dụng, doanh nghiệp còn phải làm sao để hiểu rõ “điểm đau” cần giải quyết và biến chuyển đổi số thành công cụ chiến lược chuyển hóa hiệu quả kinh doanh, chứ không chỉ là “có công nghệ”.
Dù phần lớn doanh nghiệp đã bắt đầu hành trình chuyển đổi số, thách thức lớn nhất không nằm ở việc có công nghệ, mà ở việc biến công nghệ thành lợi thế thực sự. Theo Forrester, có tới 68% dữ liệu trong doanh nghiệp bị bỏ phí, không được phân tích để tạo giá trị. Điều này dẫn đến một thực tế: doanh nghiệp đầu tư vào ERP, CRM hay BI nhưng quyết định kinh doanh vẫn chủ yếu dựa trên cảm tính.
Ví dụ điển hình: Một nhà bán lẻ vừa nâng cấp hệ thống quản lý kho, nhưng báo cáo tồn kho vẫn chậm 2-3 ngày vì quy trình nhập liệu thủ công chưa được tự động hóa. Điều này khiến họ bỏ lỡ cơ hội bán hàng trong mùa cao điểm.
Đây chính là khoảng cách giữa “áp dụng công nghệ” và “chuyển đổi số thực chất”: khoảng cách mà nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa vượt qua. Vì vậy, bài viết này ra mắt như một “Sổ Tay Chuyển Đổi Số”, hướng dẫn doanh nghiệp biến công nghệ thành công cụ chiến lược để tăng trưởng bền vững.
Chuyển Đổi Số Doanh Nghiệp Là Gì?
Trong bối cảnh kinh tế số ngày nay, nhiều doanh nghiệp đã nhận ra rằng việc số hóa thông tin không đồng nghĩa với chuyển đổi số thực sự. Chuyển đổi số là một hành trình chiến lược, giúp doanh nghiệp tối ưu vận hành, nâng cao trải nghiệm khách hàng và ra quyết định dựa trên dữ liệu.
1. Định nghĩa theo chuẩn quốc tế và Việt Nam
Theo Gartner, chuyển đổi số (Digital Transformation) là quá trình tích hợp công nghệ số vào tất cả các lĩnh vực của doanh nghiệp, thay đổi cách thức vận hành và cung cấp giá trị cho khách hàng.
Tại Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT) định nghĩa chuyển đổi số là việc áp dụng công nghệ để thay đổi phương thức quản trị, quy trình sản xuất và dịch vụ, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
2. Khác biệt giữa chuyển đổi số và số hóa
- Số hóa (Digitization): Chỉ đơn giản là chuyển đổi dữ liệu từ dạng vật lý sang dạng số (VD: hóa đơn giấy → hóa đơn điện tử).
- Chuyển đổi số (Digital Transformation): Là chiến lược tổng thể, kết hợp công nghệ, quy trình và con người để tối ưu hóa vận hành, ra quyết định và trải nghiệm khách hàng (Hyperight, 2023).
Ví dụ: Một doanh nghiệp bán lẻ triển khai ERP để số hóa kho là bước đầu, nhưng chỉ khi họ dùng dữ liệu từ ERP để dự đoán nhu cầu khách hàng, tối ưu tồn kho và tự động hóa chiến dịch marketing, thì đó mới thực sự là chuyển đổi số.
3. Các lĩnh vực trọng tâm trong chuyển đổi số doanh nghiệp
Chuyển đổi số là sự thay đổi quy mô lớn, đòi hỏi điều chỉnh cấu trúc, quy trình hoặc văn hóa doanh nghiệp. Bộ TT&TT đề xuất ba lĩnh vực trọng tâm để triển khai chuyển đổi số hiệu quả:
- Chiến lược: Xác định mục tiêu, định hướng phát triển dựa trên công nghệ số.
- Mô hình kinh doanh: Tối ưu hóa quy trình kinh doanh, cải thiện trải nghiệm khách hàng và tạo ra giá trị mới.
- Mô hình quản trị: Số hóa báo cáo, quy trình quản lý nhân sự, lập kế hoạch ngân sách và dự báo, đảm bảo tính liên kết dữ liệu xuyên suốt.
Vì Sao Doanh Nghiệp Cần Chuyển Đổi Số Ngay Bây Giờ?
Trong môi trường kinh doanh hiện nay, áp lực cạnh tranh và thay đổi hành vi khách hàng đang thúc ép doanh nghiệp phải thích nghi nhanh chóng. Khách hàng ngày càng yêu cầu dịch vụ nhanh, cá nhân hóa và tiện lợi, trong khi đối thủ liên tục áp dụng công nghệ để tối ưu vận hành và nâng cao trải nghiệm.
1. Lợi Ích Thực Tế Của Chuyển Đổi Số
- Tăng Hiệu Suất Và Hiệu Quả Làm Việc: Việc ứng dụng công nghệ số giúp tự động hóa quy trình, giảm sai sót thủ công, đẩy nhanh tiến độ sản xuất và rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường.
- Dữ Liệu Chính Xác Cho Quyết Định Nhanh Chóng: Hệ thống số hóa cung cấp thông tin chi tiết và kịp thời, hỗ trợ lãnh đạo đưa ra quyết định chiến lược một cách nhanh và chính xác. Đồng thời, dòng tiền và nguồn vốn được kiểm soát chặt chẽ hơn.
- Nâng Cao Khả Năng Cạnh Tranh: Chuyển đổi số giúp tối ưu quy trình, nâng cao tính chuyên nghiệp và tạo lợi thế cạnh tranh so với đối thủ.
- Cải Thiện Trải Nghiệm Khách Hàng: Doanh nghiệp có thể cá nhân hóa dịch vụ nhờ dữ liệu khách hàng, hiểu rõ thị hiếu và nhanh chóng điều chỉnh chiến lược kinh doanh để đáp ứng nhu cầu thị trường.
- Tăng Tính Kết Nối Nội Bộ: Các phòng ban liên kết chặt chẽ hơn nhờ hệ thống dữ liệu tập trung, giúp nhân viên dễ dàng chia sẻ thông tin và phối hợp công việc.
- Giảm Chi Phí, Tăng Hiệu Quả: Công nghệ thực tế ảo (VR) giúp mô phỏng sản phẩm, hạn chế chi phí thử nghiệm. Ngoài ra, làm việc từ xa trở nên linh hoạt, tiết kiệm chi phí vận hành.
2. Rủi Ro Khi Doanh Nghiệp Chậm Trễ Chuyển Đổi
- Mất lợi thế cạnh tranh: Đối thủ áp dụng công nghệ số sẽ vận hành nhanh hơn, phục vụ khách hàng tốt hơn và chiếm thị phần.
- Hiệu suất thấp, chi phí cao: Quy trình thủ công, lỗi sai nhiều, tốn thời gian và nguồn lực.
- Khó đáp ứng nhu cầu khách hàng: Khách hàng ngày càng kỳ vọng dịch vụ nhanh, cá nhân hóa; doanh nghiệp chậm chuyển đổi sẽ thất thế.
- Khó theo kịp xu hướng công nghệ: Chậm triển khai số hóa dữ liệu và AI, doanh nghiệp sẽ tụt lại phía sau khi thị trường thay đổi nhanh chóng.
Các Giai Đoạn Trong Chuyển Đổi Số Doanh Nghiệp
Chuyển đổi số doanh nghiệp diễn ra theo ba giai đoạn chính, từ áp dụng công nghệ riêng lẻ đến chuyển đổi số hoàn toàn:
1. Giai đoạn 1: Số Hoá Thông Tin (Digitization)
Ở giai đoạn này, chuyển đổi số tại các doanh nghiệp được triển khai riêng lẻ, chưa có tính kết nối. Các giải pháp này tập trung vào nâng cao trải nghiệm khách hàng, duy trì chuỗi cung ứng và tạo ra giá trị nhanh chóng.
Số hóa là bước đầu tiên trong hành trình chuyển đổi số, tập trung vào việc chuyển đổi dữ liệu từ dạng vật lý (giấy tờ) sang dạng kỹ thuật số. Ví dụ:
- Scan hồ sơ giấy thành file PDF, Excel.
- Lưu trữ dữ liệu trên hệ thống máy tính hoặc nền tảng lưu trữ đám mây.
Lợi ích:
- Tập trung dữ liệu, dễ dàng tìm kiếm và quản lý.
- Giảm rủi ro thất lạc tài liệu vật lý.
Lời khuyên: cho doanh nghiệp:
- Chuẩn bị hạ tầng lưu trữ dữ liệu.
- Xác định danh mục tài liệu ưu tiên số hóa trước.
- Đây là bước nền tảng để tiến tới số hóa quy trình
2. Giai Đoạn 2: Số Hóa Quy Trình (Digitalization)
Ở giai đoạn này, doanh nghiệp áp dụng công nghệ để tự động hóa quy trình hiện có nhằm tăng hiệu quả vận hành. Một số ví dụ điển hình:
- Sử dụng chữ ký điện tử, hợp đồng điện tử để thay thế giấy tờ truyền thống.
- Lưu trữ, chia sẻ tài liệu qua Google Workspace, Microsoft 365.
Lợi ích:
- Tiết kiệm thời gian xử lý thủ tục.
- Tăng tính linh hoạt, đặc biệt trong bối cảnh làm việc từ xa.
Theo báo cáo của McKinsey (2024), doanh nghiệp triển khai số hóa quy trình có thể giảm chi phí vận hành đến 30% và tăng năng suất lao động 20-50%.
Lời khuyên cho doanh nghiệp:
- Bắt đầu từ quy trình tốn nhiều thời gian, dễ tự động hóa (duyệt chứng từ, quản lý hợp đồng).
- Đảm bảo sự đồng thuận từ các phòng ban để tránh xung đột trong triển khai.
Giai Đoạn 3: Chuyển Đổi Số Toàn Diện (Digital Transformation)
Đây là giai đoạn cao nhất, khi doanh nghiệp không chỉ số hóa dữ liệu hay quy trình, mà thay đổi toàn bộ mô hình vận hành, văn hóa và chiến lược kinh doanh dựa trên công nghệ.
Điểm nổi bật:
- Đặt công nghệ vào trung tâm chiến lược kinh doanh.
- Tác động toàn diện đến quy trình – con người – mô hình kinh doanh.
Ví dụ thực tế:
- Amazon từ một cửa hàng bán sách trực tuyến (1995) trở thành nền tảng thương mại điện tử và dịch vụ đám mây số 1 thế giới.
- Vinamilk tại Việt Nam đã ứng dụng IoT và Big Data trong chuỗi cung ứng, nâng cao năng suất và tối ưu chi phí vận hành (nguồn: Báo cáo Vinamilk 2024).
Lời khuyên:
- Cần tầm nhìn dài hạn (3-5 năm hoặc hơn).
- Lựa chọn công nghệ phù hợp: Big Data, AI, IoT, Cloud, ERP.
- Xây dựng văn hóa đổi mới và cam kết từ lãnh đạo.
Doanh nghiệp cần xác định mình đang ở giai đoạn nào để có lộ trình phù hợp. Để làm được điều này, công cụ đánh giá mức độ sẵn sàng sẽ rất hữu ích, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết ở phần tiếp theo
Xem thêm: 6 Mức Đánh Giá Chuyển Đổi Số Doanh Nghiệp: Bạn Đang Ở Đâu?
Lộ Trình Chuyển Đổi Số Phổ Biến Cho Doanh Nghiệp Vừa Và Nhỏ Tại Việt Nam
Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tại Việt Nam, lộ trình chuyển đổi số phổ biến bao gồm giai đoạn chuẩn bị và 03 giai đoạn thực hiện để chuyển từ “doing digital” (ứng dụng công nghệ đơn lẻ) sang “being digital” (doanh nghiệp số toàn diện). Các giai đoạn này có thể diễn ra song song hoặc nối tiếp nhau, tùy vào mục tiêu và năng lực của từng doanh nghiệp.
Giai Đoạn Chuẩn Bị: Xác Định Chiến Lược Và Kiến Trúc Tổng Thể
Đây là bước nền tảng cho mọi kế hoạch chuyển đổi số. Doanh nghiệp cần:
- Xác định tầm nhìn và chiến lược chuyển đổi số phù hợp với mục tiêu dài hạn và ngắn hạn.
- Đánh giá mức độ sẵn sàng để hiểu rõ hiện trạng và xác định ưu tiên.
- Xây dựng kiến trúc tổng thể doanh nghiệp, đảm bảo tích hợp chiến lược chuyển đổi số với chiến lược phát triển chung, từ cơ cấu tổ chức, quy trình, đến hạ tầng công nghệ.
Giai Đoạn 1: Chuyển Đổi Số Mô Hình Kinh Doanh
Doanh nghiệp tập trung vào việc tăng trưởng doanh thu và mở rộng thị trường bằng cách:
- Ứng dụng công nghệ trong marketing, bán hàng và chăm sóc khách hàng.
- Sử dụng CRM, nền tảng thương mại điện tử và các công cụ quảng cáo số để nâng cao trải nghiệm khách hàng.
- Số hóa chuỗi cung ứng, quản lý tồn kho, vận hành sản xuất nhằm tối ưu chi phí và tăng hiệu quả.
Giai Đoạn 2: Hoàn Thiện Và Số Hóa Mô Hình Quản Trị
Sau khi đạt được tăng trưởng ban đầu, doanh nghiệp cần:
- Tối ưu quản trị nội bộ, bao gồm cơ cấu tổ chức, chính sách và quy trình.
- Triển khai hệ thống công nghệ quản trị như phần mềm lập kế hoạch, quản trị nhân sự, báo cáo, dự báo và ngân sách.
- Xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp và đảm bảo an ninh thông tin.
Giai Đoạn 3: Kết Nối Hệ Thống & Đổi Mới Sáng Tạo
Sau khi hoàn tất chuyển đổi mô hình kinh doanh và quản trị, doanh nghiệp cần tích hợp hệ thống và thúc đẩy đổi mới để tạo giá trị mới.
Kết Nối Hệ Thống Quản Trị Và Kinh Doanh
Doanh nghiệp nên triển khai nền tảng ERP để hợp nhất các hệ thống (kế toán, nhân sự, CRM, sản xuất) thành một cơ sở dữ liệu chung. Điều này giúp quản lý xuyên suốt, tiết kiệm chi phí và tăng khả năng phản ứng nhanh với thị trường.
Khai Thác Dữ Liệu & Bảo Mật
Kết nối dữ liệu giúp thực hiện phân tích (data mining), hỗ trợ ra quyết định dựa trên dữ liệu thực tế. Đồng thời, cần tăng cường an ninh mạng để bảo vệ thông tin doanh nghiệp và khách hàng.
Đổi Mới Sáng Tạo
Doanh nghiệp nên đầu tư vào R&D, ứng dụng công nghệ mới để phát triển sản phẩm, dịch vụ và nâng cấp hệ thống nhằm duy trì tăng trưởng bền vững.
Thực Trạng Chuyển Đổi Số Tại Việt Nam
1. Kết Quả Đạt Được
Trong lĩnh vực kinh tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam (đặc biệt là các startup và doanh nghiệp lớn) – đã triển khai giải pháp ERP, CRM, thương mại điện tử, thanh toán số. Điều này giúp nâng cao năng lực quản trị, tối ưu quy trình và gia tăng trải nghiệm khách hàng. Quy mô kinh tế số Việt Nam năm 2024 đạt khoảng 30 tỷ USD, đứng thứ hai Đông Nam Á.
Đối với xã hội, tỷ lệ sử dụng smartphone đạt hơn 87%, người dân quen với học tập trực tuyến, ngân hàng số, ví điện tử, chăm sóc sức khỏe từ xa… tạo nền tảng quan trọng cho xã hội số.
2. Những Thách Thức Và Hạn Chế
Mặc dù đạt nhiều thành tựu, chuyển đổi số tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản:
- Hành lang pháp lý chưa đồng bộ: Các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân, an ninh mạng, chia sẻ dữ liệu còn thiếu và chưa thống nhất, gây khó khăn cho việc tích hợp hệ thống.
- Hạ tầng số chưa đồng đều: Khoảng cách giữa đô thị và nông thôn vẫn lớn, nhiều khu vực vùng sâu, vùng xa chưa được phủ sóng mạnh mẽ.
- Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao: Kỹ sư AI, an toàn thông tin, Big Data còn khan hiếm, trong khi lực lượng lao động phổ thông thiếu kỹ năng số cơ bản.
- Nhận thức doanh nghiệp còn hạn chế: Đặc biệt với DNNVV, nhiều đơn vị vẫn xem chuyển đổi số doanh nghiệp là chi phí, không phải đầu tư chiến lược. Thiếu vốn, thiếu nhân sự, ngại rủi ro là những rào cản lớn.
- Khoảng cách số gia tăng: Một số nhóm dân cư như người cao tuổi, người thu nhập thấp, vùng khó khăn gặp khó khăn khi tiếp cận dịch vụ số, dẫn đến nguy cơ bất bình đẳng.
Lý Do Doanh Nghiệp Chuyển Đổi Số Thất Bại
Dù chuyển đổi số doanh nghiệp là xu hướng tất yếu, nhiều tổ chức vẫn thất bại do những nguyên nhân phổ biến sau:
- Thiếu định hướng và chiến lược rõ ràng
Doanh nghiệp bắt đầu chuyển đổi số theo trào lưu, không xác định mục tiêu và xây dựng chiến lược phù hợp, dẫn đến triển khai thiếu hiệu quả. - Lãnh đạo và văn hóa chưa sẵn sàng
Thiếu sự dẫn dắt từ lãnh đạo, cùng với văn hóa doanh nghiệp ngại thay đổi, khiến quá trình chuyển đổi gặp rào cản lớn. - Nội bộ thiếu đồng thuận và nhân lực hạn chế
Nhân viên không hợp tác, thiếu nhân sự có chuyên môn số, hoặc không được đào tạo bài bản là nguyên nhân phổ biến dẫn đến thất bại. - Bỏ qua khách hàng trong lộ trình chuyển đổi
Đặt công nghệ lên trên nhu cầu khách hàng khiến giải pháp không mang lại giá trị thực tế, làm giảm hiệu quả kinh doanh. - Chậm triển khai và lựa chọn công nghệ sai
Doanh nghiệp triển khai chậm hơn đối thủ hoặc chọn công nghệ không phù hợp với hạ tầng, mục tiêu sẽ làm tăng chi phí và rủi ro thất bại.
Công Cụ Đánh Giá Mức Độ Sẵn Sàng Trong Chuyển Đổi Số Doanh Nghiệp
Trước khi bắt đầu hành trình chuyển đổi số doanh nghiệp, điều quan trọng là phải biết doanh nghiệp của bạn đang ở đâu trên lộ trình này. Việc đánh giá mức độ sẵn sàng giúp xác định điểm mạnh, điểm yếu và những lĩnh vực cần ưu tiên đầu tư công nghệ.
Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã triển khai Công cụ đánh giá mức độ chuyển đổi số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Công cụ này cung cấp kết quả dựa trên nhiều tiêu chí như:
- Năng lực công nghệ và hạ tầng số
- Quy trình vận hành và quản trị
- Nguồn nhân lực và văn hóa doanh nghiệp
- Mức độ ứng dụng công nghệ vào sản xuất, kinh doanh
Kết quả đánh giá sẽ giúp bạn biết mình đang ở cấp độ số hóa thông tin, số hóa quy trình, hay chuyển đổi số toàn diện, từ đó xây dựng kế hoạch phù hợp.
Thực hiện ngay bài đánh giá từ Cục Phát Triển Doanh Nghiệp tại đây: Đánh giá mức độ sẵn sàng chuyển đổi số doanh nghiệp
FAQ: Câu Hỏi Thường Gặp Về Chuyển Đổi Số Doanh Nghiệp
1. Chi phí chuyển đổi số (CĐS) doanh nghiệp là bao nhiêu?
Chi phí chuyển đổi số phụ thuộc vào quy mô, ngành nghề và mục tiêu cụ thể của doanh nghiệp. Với doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), có thể bắt đầu từ các giải pháp cơ bản như quản lý bán hàng, CRM, kế toán điện tử với chi phí hợp lý, sau đó mở rộng dần theo nhu cầu và khả năng tài chính.
2. Thời gian triển khai CĐS mất bao lâu?
Thời gian triển khai dao động từ vài tháng đến vài năm, tùy vào mức độ phức tạp của quy trình và hạ tầng công nghệ. SMEs có thể hoàn thành giai đoạn đầu trong 3–6 tháng nếu bắt đầu từ các ứng dụng thiết yếu.
3. Doanh nghiệp nhỏ và vừa nên bắt đầu CĐS từ đâu?
SMEs nên bắt đầu từ đánh giá hiện trạng và xác định mục tiêu, sau đó triển khai những công cụ đơn giản, dễ ứng dụng như phần mềm quản lý bán hàng, marketing automation hoặc kế toán số. Sau khi ổn định, doanh nghiệp có thể mở rộng sang ERP, CRM hoặc các giải pháp phân tích dữ liệu.
4. Chuyển đổi số có thực sự mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp không?
Có. Nếu triển khai đúng cách, chuyển đổi số giúp tăng năng suất, giảm chi phí vận hành, tối ưu nguồn lực và nâng cao trải nghiệm khách hàng, từ đó cải thiện doanh thu và lợi nhuận. Theo nhiều nghiên cứu, ROI của chuyển đổi số có thể vượt xa chi phí đầu tư ban đầu.
5. Nên lựa chọn công nghệ và nền tảng nào?
Doanh nghiệp nên ưu tiên các giải pháp điện toán đám mây (Cloud), CRM, ERP, phần mềm quản lý công việc và marketing số. Nên chọn nền tảng linh hoạt, dễ tích hợp và có khả năng mở rộng, tránh đầu tư vào công nghệ lỗi thời hoặc khó nâng cấp.
6. Có cần thuê chuyên gia tư vấn khi thực hiện CĐS không?
Đối với doanh nghiệp chưa có đội ngũ IT mạnh, nên hợp tác với đơn vị tư vấn chuyển đổi số uy tín để được hỗ trợ đánh giá hiện trạng, xây dựng lộ trình và lựa chọn giải pháp phù hợp. Điều này giúp tránh rủi ro và tiết kiệm chi phí trong dài hạn.
Để đạt được kết quả này, doanh nghiệp cần một lộ trình phù hợp và giải pháp tối ưu. CodLUCK – Đối Tác Chuyển Đổi Số Toàn Diện Cho Doanh Nghiệp Việt tự hào đồng hành cùng nhiều tổ chức, doanh nghiệp trong đa dạng lĩnh vực. Với cách tiếp cận linh hoạt, chúng tôi thấu hiểu nhu cầu, tầm nhìn và mục tiêu của doanh nghiệp, từ đó xây dựng một lộ trình chuyển đổi số tổng thể và phù hợp nhất với nguồn lực.
Chuyển đổi số cho doanh nghiệp là xu hướng tất yếu, nhưng cần tiến hành theo từng bước với kế hoạch rõ ràng. Nếu doanh nghiệp của bạn đang tìm kiếm giải pháp, hãy để lại thông tin TẠI ĐÂY để đội ngũ chuyên gia CodLUCK liên hệ và tư vấn chi tiết.
